BRUCE SPRINGSTEEN & THE E STREET BAND : LANDGRAAF 2023

Disc One (64:47)

1. No Surrender
2. Ghosts
3. Prove It All Night
4. Letter To You
5. The Promised Land
6. Out In the Street
7. Candy's Room
8. Kitty's Back
9. Nightshift
10. mary's place

Disc Two (67:28)

1. The E Street Shuffle
2. Johnny 99
3. Last Man Standing
4. Backstreets
5. Because The Night
6. She's The One
7. Wrecking Ball
8. The Rising
9. Badlands
10. Thunder Road

Disc Three (37:41)

1. born in the U.S.A.
2. Born To Run
3. Bobby Jean
4. Glory Days
5. Dancing In The Dark
6. Tenth Avenue Freeze-Out
7. I'll See You In My Dreams

Label : live.brucespringsteen.net

Venue : Megaland, Landgraaf, The Netherlands

Recording Date : June 11, 2023

Quality : Soundboard Recording (A+)

Concert Review (Muziekkrant Oor) : De muzikale zomer is amper begonnen, maar Nederland mag nu al niet klagen. Metallica, Harry Styles, Muse, Peter Gabriel: de Groten der Aarde wisten ons landje de voorbije weken allemaal te verblijden met een groot concert. Bruce Springsteen en zijn E Street Band speelden zondag zelfs voor de derde keer in één maand tijd in Nederland. Ditmaal was het de beurt aan Landgraaf om de Amerikaanse legende te ontvangen. Niet op Pinkpop – dat is volgende week pas – maar wél op Megaland. Iconisch werd het dit keer niet; melancholisch des te meer. Weet u het nog, die eerdere passages van Springsteen op Megaland ? Het leverde beelden voor de eeuwigheid op. In 2009 bijvoorbeeld, toen hij met de toen broze Clarence Clemons onder de arm het podium betrad. En even later dat ene moment tijdens Badlands, toen hij het befaamde roze Pinkpophoedje aangereikt kreeg, om deze vervolgens nonchalant in zijn achterzak te steken. Of in 2012, de tweede keer op Pinkpop, toen Springsteen tijdens Spirits In The Night zich achterover liet vallen in de eerste rijen en even werd rondgedragen als een echte crowdsurfer. Die momenten zien we op deze zondagavond niet. In ruim tweeëneenhalf uur concert bouwt Springsteen dit keer weinig ruimte in voor spontaniteit. Geen bijzondere deep cuts in de setlist, geen ‘bordjes’ met verzoeknummers die plots gespeeld worden en geen ellenlange speeches meer. En de toespraken die Bruce dan wél geeft, zijn ook nog eens vooraf al vertaald naar het Nederlands, zodat ze als ondertitels op de schermen kunnen meelopen. Nee, The Boss laat niets aan het toeval over. Desondanks is de emotionele lading van het optreden over het hele, volle veld voelbaar. Want, hoewel het nergens wordt uitgesproken, zweeft de gedachte wel boven de markt: zou dit optreden van Springsteen, 73 jaar oud, misschien weleens zijn laatste ooit in Nederland zijn ? De weemoedigheid bij die gedachte wordt ook nog eens versterkt door de songkeuzes: Ghosts en Letter To You, waarin Springsteen teruggrijpt op de herinneringen aan zijn jeugdjaren; Last Man Standing, over hoe zijn maatjes van weleer er nu niet meer zijn en hij als enige is overgebleven. En de cover Nightshift (The Commodores) natuurlijk, waarin overleden soullegendes Marvin Gaye en Jackie Wilson – ook helden van Springsteen – geëerd worden. Hoogtepunt is toch wel het majestueuze Backstreets. Ook zo’n melancholisch nummer, over de band tussen twee vrienden die elkaar eeuwige trouw zweren, maar elkaar onderweg verliezen. 48 jaar oud is dit nummer inmiddels, maar de jongensachtige naïveté waarmee Springsteen ooit de regels van de liedtekst op papier zette, is tijdloos: ‘Remember all the movies, Terry / We’d go see / Trying to learn to walk like the heroes / We thought we had to be / Well after all this time / To find we’re just like all the rest.’ Prachtig om te zien ook hoe Springsteen in datzelfde nummer gas terug neemt, de ogen sluit en zich wendt tot zijn inmiddels overleden vriend George Theiss, met wie hij ooit zijn eerste bandje The Castiles oprichtte. ‘I have all your records, I have your guitar. And I have all my memories, here’, prevelt Bruce, terwijl hij met zijn hand op zijn hart klopt. Natuurlijk krijgt Landgraaf niet alleen een handvol weemoed van Bruce, maar wordt het publiek ook tot dansen aangezet. Het middenstuk van de show leunt sterk op de soul waar Springsteen een grote voorliefde voor heeft. Kitty’s Back bewijst maar weer eens die Van Morrison-klassieker te zijn die het chagrijnige Ierse genie zelf nooit schreef en Mary’s Place is zoals altijd een dampende feesttrack. En uiteraard komen richting het slot de grote klassiekers voorbij: Badlands, Thunder Road, Born To Run, Dancing In The Dark en Glory Days. Het onvermijdelijke, grove geschut dat iedere menigte zonder meer plat krijgt. Maar wat pas écht indruk maakt tussen al dat hitgeweld, is de gloedvolle vertolking van Bobby Jean. Dat prachtige lied dat Springsteen ooit schreef toen rechterhand Steven van Zandt de E Street Band tijdelijk verliet. De gedachte dat dit mogelijk de laatste minuten van Springsteen op een Nederlands podium waren, geeft dit lied plots een hele andere context: ‘In some motel room, there’ll be a radio playing / And you’ll hear me sing this song / Well, if you do, you’ll know I’m thinking of you / And all the miles in between. ‘ In de contreien van uw verslaggever bleven de ogen niet droog. Of Bruce Springsteen na zondag ooit nog terugkeert naar Nederland, zal de tijd ons leren. Na de vorige keer, het Malieveld in Den Haag, hebben we immers zeven jaar moeten wachten. Landgraaf kreeg zondag misschien niet de meest spraakmakende Springsteen-show ooit in Nederland te zien, maar wel een concert van een melancholieke schoonheid. Niet legendarisch dus, maar wél ontroerend en zonder enige twijfel steengoed. Kortom: een formidabel adieu. Vraagteken ?

Concert Review (Be True) : Springsteen en de E Street Band hebben zondag 11 juni op het Megaland-terrein van Landgraaf opgetreden. Met een temperatuur van boven de 30 graden was het het warmste Bruce-concert ooit in Nederland. De show van 2 uur en vijftig minuten kende weliswaar geen verrassingen maar Bruce en de band veroverden, na de optredens op Pinkpop 2009 en 2012, Landgraaf opnieuw. Een verslag met ooggetuigenverslagen van Maurice Schaepkens en Paul Snelders. Het opmerkelijkste aan het concert in Landgraaf was waarschijnlijk de hitte. De temperatuur kwam ruim boven de 30 graden. De thermometer bereikte 30,9 graden om precies te zijn volgens WeerPlaza. Daarmee was het het warmste concert ooit in Nederland. En het voelde nog warmer aan door het grote open veld. Het is eerder weleens 30 graden geweest toen Bruce in ons land was, op 19 juni 2005 bij het binnenconcert van de Devils & Dust-tour in Ahoy. De organisatie was hierop voorbereid. Rondom het festivalterrein liggen waterpunten, al zal wellicht niet iedereen die gevonden hebben. Op het terrein waren in ieder geval waterpunten bij de wasbakken bij de toiletten. Tussen publiek en het podium reikte een beveiliger af en toe een natte spons aan aan de mensen op de eerste rijen, maar er werd vooraan geen water uitgedeeld zoals we elders in Europa bij zeer warm zomerweer weleens hebben gezien. Er werden dan ook diverse mensen uit het publiek gevist die bevangen waren door de hitte. Sommige mensen klaagden dat er vooral verder naar achteren op het veld veel geouwehoerd werd door het Nederlandse publiek, ook onder de rustige nummers. Deze bekende ‘Dutch disease’ speelt waarschijnlijk nog meer op op zo’n megagroot terrein als dat van Pinkpop, dat ook nog eens een festivalsfeer oproept. Hoewel mensen te spreken waren over de kwaliteit van het geluid, waren er wel klachten over het volume, dat weer een piek bereikte onder ‘Born in the USA’ met zijn dreunende bassen. Zelfs mensen die gehoorbescherming dragen, kunnen er op dat moment last van hebben. Het verschilt ook per plek waar je staat. Vooral meer aan de zijkanten, in de stroom van de boxen, schijnt het vaak te hard te staan. Bruce Springsteen op de uitloper in Landgraaf Toch bedierven al deze dingen de concertstemming niet. “It’s obvious, nobody wants to go home”, zei Little Steven tegen Bruce toen ze bij de vierde toegift ‘Glory Days’ waren aanbeland. Nog maar eens haalden Bruce en Stevie alle grappen en grollen van The Three Stooges uit de kast om het publiek te vermaken. “Those guys are at the bar, they don’t want to go home”, zei Bruce toen hij aan de zijkant van het podium naar een drinktent keek. Het concert was zo’n tweeënhalf uur eerder begonnen met ‘No Surrender’, nadat Bruce het publiek verwelkomd had: “Hello Limburg!” De band had anderhalve week pauze genoten en Bruce was na het concert in Edinburgh terug naar huis gevlogen. De avond voor het derde Nederlandse concert was hij al wel terug in Europa, want Bruce bezocht samen met Stevie Van Zandt en Nils Lofgren het concert van Peter Gabriel in Keulen. De concertavond op het uitverkochte terrein van Megaland was begonnen met een voorprogramma: de band Fantastico Negrito probeerde het publiek in de concertstemming te krijgen. “Are you loose for Bruce?”, vroeg de frontman aan het publiek. Hoewel het de band haar best deed, viel dit voorprogramma niet bij al het publiek in de smaak. Jos Westenberg: “Een band als deze past misschien beter op een festival, maar als voorprogramma voor Springsteen en de E Street Band vind ik dit minder geschikt. De concerten van Springsteen in Nederland hebben de laatste tournees ook voorprogramma’s gehad, maar die zijn niet allemaal een onverdeeld succes gebleken. Mojo heeft ook in het verleden al aangetoond weinig kijk te hebben op wat echt goed past bij een Bruce-minded publiek. De zanger van Fantastico Negrito zei dat Bruce hen zelf heeft uitgekozen – ze speelden ook al in het voorprogramma in Ferrara – maar er zijn andere acts te bedenken die beter aansluiten bij de wensen van alle liefhebbers van Springsteens muziek.” Het podium was veel hoger dan dat van de concerten in Amsterdam en er waren drie brede trappen aan de rand van het podium gebouwd, zodat Bruce naar het publiek af kon dalen. Omdat Pinkpop aanstaande vrijdag al van start gaat, was er voor gekozen om niet het Springsteen-podium te gebruiken, maar het podium van Pinkpop dat was aangepast naar Springsteens wensen. Om half acht kwamen de bandleden het podium op, Bruce uiteraard weer als laatste. “Hello Limburg”, waren de eerste woorden van Bruce, net zoals hij eerder bij de Pinkpop-optredens het publiek had toegesproken. De pauze van anderhalve week had Springsteens stem geen goed gedaan. Aan het begin van de show waren er wat missers te horen, met name bij ‘Ghost’. Jos Westenberg: ” Ghost’ is een onmisbaar nummer in deze set maar ook bij eerdere concerten is gebleken dat het nummer erg uitdagend is voor Bruce om te zingen. De ‘I’m alive’-uithalen heeft hij aangepast, hij moduleert nu in de uithaal waardoor onzuiverheden wat gemaskeerd worden. Ik denk dat dit een verstandige keuze is, want zijn stem moet nog een hele tour mee. “De setlist die Landgraaf te horen kreeg, was de standaardset die Springsteen nu voor de meeste concerten kiest. Dus inclusief ‘Candy’s Room’ en ‘Johnny 99’. Dit is de set die Bruce voorafgaand aan de tour bedacht heeft en dus voor het grote publiek bedoeld is. Volgers die meerdere shows deze tournee zien, krijgen dan minder verrassingen dan bij vorige tournees te zien. Bij ‘Mary’s Place’ riep iemand wat toen hij om stilte vroeg en zei hij: ‘Not while I’m working.’ Bij ‘Thunder Road’ vroeg een jonge vrouw vooraan om een handtekening op haar arm, maar Bruce gebaarde dat dat nu niet ging.” Paul Snelders is zo’n fan die al meerdere concerten gezien heeft. Hij schreef na de show: “Het enige echte nieuws was dat Bruce een nieuwe haircut had gekregen. Ik vond het podium in vergelijking met de andere concerten wat verder weg van het publiek. De eerste drie kwartier moest Springsteen echt warmdraaien, ik vond hem toen echt slecht bij stem. Hij probeerde er soms omheen te zingen, of hij liet de band of publiek de zanglijn invullen. Na verloop van tijd klonk het gelukkig steeds beter. “Qua setlist niets nieuws onder de zon, gewoon een degelijke set, vergelijkbaar met veel andere eerste sets. Met een kleine twee uur en 50 minuten was de show wat aan de korte kant. Naar mijn mening zal dit concert niet de boeken ingaan als een van de beste concerten deze tour.” Maurice Schaepkens was ook in Landgraaf en schreef: “Het concert in Landgraaf was de derde en laatste keer dat ik Bruce en de band aan het werk kon zien. Voor deze tour sowieso, maar meer en meer bekruipt mij het gevoel dat dit best weleens de allerlaatste keer zou kunnen zijn. Ik hoop dat van harte niet, maar toch… In de bubbel van de roll call is het de twee dagen voorafgaand aan de show goed toeven geweest. En dat leverde mij de beste plekken op die ik ooit bij Springsteen had. Bij de hoek van de uitloper in het midden, we konden genieten van Bruce in topvorm! “En de band was ook in topvorm natuurlijk. Ze hebben hun draai goed gevonden en zo zien we dat het stramien losser wordt en leidt tot dolletjes en gebbetjes onder elkaar. Ook zien we dat dit leidt tot zichtbaar veel speelplezier! Met een sneltreinvaart speelt en bespreekt Bruce zijn mensen vooraan en achteraan, in de pit en daarbuiten. Voordat we toekomen aan de hits in de toegiften, zien we een heerlijke show met zowel ‘Candy’s Room’ als ‘Thunder Road’. Het soulblokje in het midden van de show is zalig en de rest houdt de vaart erin! “Ik vind het ontroerend mooi hoe de sterfelijkheid en vergankelijkheid een plek in deze show krijgen. Met de duidelijke boodschap het leven te vieren gebeurt er dan ook niets minder dan dat als je een concert van Bruce bijwoont. Het is onmogelijk om niet mee te gaan in de energie die je krijgt aangereikt. Machtige bewegingen van een dirigerende Bruce en indringende teksten die je in vervoering doen raken. Het is er allemaal, ook op deze avond. Met een rand van emotie bij Bruce zelf, dat meen ik dan tenminste te zien. Je ziet hem het publiek in kijken, met de band dollen steeds meer met de idee: het kan nu nog een keer.” Niet alleen Bruce was teruggekeerd naar Amerika in de pauze tussen de concerten, ook de E Street Bandleden hadden de kans gegrepen weer even terug naar hun familie te gaan. Garry Tallent is onlangs opa geworden en hij zag zijn kans schoon om wat tijd met zijn kleinkind door te brengen. Jos Westenberg: “Ik vond met name Garry er moe uit zien. Hij was wel in een goede bui, maar misschien dat hij in zijn rol als grootvader al wat aan nachtrust had ingeboet. Of hij had last van de jetlag, omdat ze pas een dag van tevoren waren ingevlogen.” Bruce en de band reizen door naar Zwitserland waar op dinsdag het volgende concert in Zürich op de planning staat.